De kracht van ‘nog niet’

Van alle geheimen tot succes, is de meest effectieve een eenvoudige mindset: beseffen dat het pakketje vaardigheden en talenten dat je kreeg bij je geboorte, geen vaststaand gegeven is, maar iets dat kan groeien. Wie dat weet, kan de wereld aan.

‘Ik ben nu eenmaal wie ik ben’ of ‘ik ben een work in progress’

‘Ik hou niet van kritiek’ of ‘feedback is een kans op verbetering’

‘Ik voel me bedreigd als kennissen goed presteren’ of ‘succes van anderen inspireert mij’

Carol Dweck, professor psychologie aan de universiteit van Stanford, deed jarenlang onderzoek naar motivatie, persoonlijkheid en ontwikkeling of, kort samengevat: wat maakt dat mensen succes boeken in het leven? In haar invloedrijke boek Mindset: The New Psychology of success (2006) stelt ze dat niet onze vaardigheden, maar hoe we kijken naar die vaardigheden – mindset dus – een rol spelen in ons succes. Ze onderscheidt twee types mensen. Herken jij jezelf in de eerste kolom uitspraken, dan heb je een gefixeerde mindset. Voelen de andere uitspraken meer zoals jou? Dan heb je een groeimentaliteit of mindset van groei. 

Mensen met een gefixeerde mindset geloven dat talenten en intelligentie aangeboren zijn. Met andere woorden: je hebt een bepaald pakketje, en daar moet je het mee doen. Mensen met een groeimentaliteit daarentegen, zien vaardigheden als iets dat je, ongeacht leeftijd, kan ontwikkelen. Lukt iets niet, dan denkt de eerste groep: ik kan het niet. De tweede groep denkt: ik kan het nog niet.

Niet gebeiteld in steen

Het is een schijnbaar klein verschil, maar wel eentje met een grote impact. Volgens Dweck bepaalt het bijvoorbeeld hoe we omgaan met uitdagingen. Mensen met een gefixeerde mindset kampen vaak met faalangst. Een uitdaging zien ze als een test voor hun intellectuele vermogen en basisvaardigheden. Falen houdt in dat die basisvaardigheden tekortschieten, dus gaan ze uitdagingen liever uit de weg. Hard werken is nutteloos (‘ik kan het toch niet’) of een teken dat je tekort schieten. Mensen met een groeimentaliteit weten dat kwaliteiten niet gebeiteld staan in steen. Daarom omarmen ze uitdagingen: het is een training, iets wat hen helpt om zichzelf te ontwikkelen. En falen? Dat is hoogstens een leerkans. 

Een groeimentaliteit is een troef. Het zorgt voor veerkracht en pusht mensen uit hun comfortzone, waardoor ze vaker succes boeken. Voor ondernemers is het niets minder dan een superkracht. Want wat is ondernemerschap meer dan een reeks berekende risico’s? Je laten leiden door nieuwsgierigheid, liever dan angst, leerkansen zien in tegenslagen en jezelf toestaan om en route te leren: het brengt je niet alleen verder als ondernemer, het zorgt ook voor mentale rust. Meer zelfs: als we praten over een ondernemende spirit – veerkracht, creativiteit, durf en doorzettingsvermogen – klinkt dat opvallend als een groeimentaliteit.

Bridge to yet

Herken je jezelf als iemand met een gefixeerde mentaliteit? Dan hoef je nog niet te panikeren. We hebben allemaal beide mindsets in ons. Zelfs met een groeimentaliteit kunnen bepaalde elementen, zoals kritiek of dominante persoonlijkheden, onze gefixeerde mindset triggeren. 

Een mindset is geen biologisch gegeven, het is grotendeels aangeleerd, bijvoorbeeld omdat we als kind vaak (goedbedoeld) geprezen werden om talent en resultaat, liever dan om de moeite die we erin staken. Maar zo’n denkpatroon kan je doorbreken. Zit je vaak vast in een gefixeerde mindset? Dan zijn er manieren om die om te buigen naar een groeimentaliteit, of zoals Dweck het zo mooi noemt: the bridge to yet.

• Zoek je zelfvertrouwen op. Iedereen heeft zelfvertrouwen, bij de één zit het alleen wat meer begraven dan bij de ander. Sta je voor een uitdaging en voel je paniek opkomen? Oefen jezelf in de gedachte dat je er wel zal uitkomen, dat je veel aankan en er altijd een oplossing is. Zeg het desnoods als een mantra, tot het vanzelf komt.
• Stel vragen. Vastzitten hoort bij het ondernemerschap, maar als je te lang blijft haperen, kan het voor een gefixeerde mindset zorgen. Hoe donker de situatie ook lijkt: er zijn altijd oplossingen, altijd opties en altijd keuzes. Zie je ze even niet meer? Probeer los te komen uit de situatie door vragen te stellen. Waarom zou ik dit niet kunnen? Wat kan me in beweging brengen? Wie kan me helpen? 
• Onderneem actie. Als het hoofd even niet meewil, moet het lichaam soms de voorzet geven. Actie ondernemen, hoe klein ook, kan je mindset -veranderen. Sta je voor een (schijnbaar) onoverkomelijk probleem? Lees je in, zoek inspiratie bij anderen die voor een gelijkaardige uitdaging stonden of vraag raad aan een kennis, vriend of collega. 
• Stap uit je comfortzone. Een groeimentaliteit vraagt oefening. Hoe vaker je nieuwe dingen probeert, hoe kleiner het ongemak bij elke nieuwe sprong. Train je innerlijke Pipi Langkous, het is goed voor je zelfvertrouwen. Nog een argument nodig? Wanneer je uit je comfortzone treedt, dan vormen er zich nieuwe neuronen in je hersenen, zo weten we uit onderzoek. Het is dus niet alleen goed voor je zelfvertrouwen, je wordt er effectief slimmer van. 

Doemt het spook van de faalangst toch om de hoek? Dan is er altijd dat ene gouden zinnetje van Carol Dweck: “Waarom tijd verspillen met jezelf steeds opnieuw bewijzen, als je ook beter kan worden?”