Delicate kwesties
De vrede bewaren doe je niet door te zwijgen
Wanneer het gaat over delicate kwesties op de werkvloer, komt vaak hetzelfde bestofte advies bovendrijven: ‘hou werk en privé gescheiden.’ Maar daar hebben familiebedrijven natuurlijk niets aan. Werk en privé zijn er per definitie verstrengeld, en dat leidt zelfs in de beste familiebedrijven vroeg of laat tot netelige situaties.
Uit onderzoek weten we op welke domeinen wrijvingen kunnen ontstaan: controle (hoe worden beslissingen genomen in het bedrijf?), carrière (wie neemt welke rol op?), kapitaal (hoe wordt kapitaal geïnvesteerd, verdeeld en gealloceerd?), engagement (hoe moedigen we familie aan om bij te dragen aan de welvaart van het bedrijf?) en samenhorigheid (hoe houden we familie en bedrijf samen naarmate ze groter worden?).
Uiterlijke rust, innerlijke storm
Wie ooit al te maken kreeg met zo’n delicate kwesties, weet hoe we er meestal mee omgaan. We gaan ze uit de weg. Irritaties, grieven of onzekerheden worden ingeslikt en verzwegen. Beter om de rust te bewaren dan het vuur aan de lont te steken, toch?
In tegenstelling tot wat we hopen, leidt het ontwijken van netelige discussies zelden tot rust. Uiterlijk bewaren we misschien de lieve vrede, maar innerlijk stormt het des te harder. Het conflict dreigt zo te escaleren en het familiebedrijf te schaden. Veel beter dan conflicten uit de weg te gaan, is om netelige kwesties uit de schaduw te halen. Licht aan, kaarten op tafel. Beter vroeg dan laat. Zijn dat ongemakkelijke gesprekken?
Jazeker. Maar door moeilijke thema’s systematisch voor te blijven, geef je jezelf en de betrokkenen de kans om een oplossing te zoeken voor er al te veel emoties in het spel komen.
Begin liever vroeg dan laat. Om delicate knopen te ontwarren en tot een compromis te komen waar iedereen zich in kan vinden, is het essentieel dat er geen (zware) grieven spelen. Alternatieven en oplossingen kunnen maar wortel schieten in gezonde grond.
Proactief ontmijnen
Hoe start je een gesprek over iets delicaat als het toelaten van schoonfamilie in het bedrijf? Het ontslaan of aanwerven van familieleden? Het al dan niet doorbetalen van familieleden in geval van ziekte? Hoe begin je een discussie over verloningspolitiek of overdraagbaarheid van aandelen? Het is belangrijk om zo goed mogelijk de objectiviteit te bewaren. Wanneer we (teveel) gevoelens laten spreken, verzanden gesprekken als deze snel in irrationaliteit.
Een goede manier om zo’n gesprek te faciliteren, is om de kwestie te vertalen naar een neutraal dilemma. Wie kan zich vinden in welk standpunt en waarom? Zo focus je op argumenten, liever dan specifieke en mogelijk beladen situaties. Zo’n gespreksopeners kunnen er bijvoorbeeld zo uitzien:
- Controle: ‘familiebelangen zijn altijd prioriteit’ versus ‘op de werkvloer geven we voorrang aan wat het beste is voor de onderneming’
- Carrière: ‘het meest competente familielid mag CEO worden’ versus ‘de meest competente persoon mag CEO worden’
- Kapitaal: ‘het grootste deel van de winst moet worden uitgekeerd als dividend aan de aandeelhouders’ versus ‘het grootste deel van de winst moet opnieuw geïnvesteerd worden in het bedrijf’
- Engagement: ‘aandeelhouderschap in het familiebedrijf is financieel belonend’ versus ‘aandeelhouderschap in het familiebedrijf komt met verantwoordelijkheid’
- Samenhorigheid: ‘buiten het bedrijf gelden geen familiale verplichtingen’ versus ‘het is belangrijk om ook naast het bedrijf zaken vast te leggen over waarden en tradities’
Helderheid als streefdoel
Werk en privé scheiden is een illusie. In alle bedrijven, maar zeker in familiale ondernemingen. Ons hart en hoofd laten zich nu eenmaal niet compartimenteren. Liever dan het krampachtig te proberen, is het beter om te streven naar helderheid over hoe ze zich tot elkaar verhouden.
Anticipeer op delicate kwesties. Ga overleg over moeilijke onderwerpen niet uit de weg, maar zet het consequent en proactief op de agenda. Op de werkvloer leidt het tot meer professionaliteit en collegialiteit. Maar ook privé win je erbij: families waar de leden zich vrij voelen om zaken uit te spreken, voelen zich meer verbonden.
De vrede bewaren, professioneel en persoonlijk, doe je niet door te zwijgen, maar door op een structurele basis te praten met elkaar.